Wypracowanie określonego stażu pracy i/lub ukończenie odpowiedniego wieku uprawnia ubezpieczonych do przejścia na emeryturę. Wysokość tego świadczenia uzależniona jest od wielu czynników. Istotne są nie tylko dowody w sprawie, ale również data urodzenia ubezpieczonego, moment wystąpienia z wnioskiem o świadczenie i nabycia uprawnień. Nie bez znaczenia jest również sposób obliczania emerytury, tj. na tzw. starych, nowych lub też mieszanych zasadach.
Prawo do emerytury z systemu powszechnego ustalane jest na zasadach określonych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS, zwanej ustawą emerytalną. Przy czym zostały one zróżnicowane w zależności od daty urodzenia osoby ubiegającej się o to świadczenie. Ubezpieczeni zostali bowiem podzieleni na dwie podstawowe grupy, tj. na urodzonych:
Tym pierwszym powszechna emerytura przyznawana jest po spełnieniu warunków określonych w art. 27, 27a lub 28 ustawy emerytalnej. Oprócz ukończenia powszechnego wieku emerytalnego, muszą oni z reguły legitymować się odpowiednim okresem składkowym i nieskładkowym. Natomiast wysokość świadczenia obliczana jest na tzw. starych zasadach, określonych w art. 53 ustawy emerytalnej.
Młodsi ubezpieczeni dla celów uzyskania prawa do powszechnej emerytury muszą ukończyć wymagany przepisami wiek. Długość udokumentowanego okresu ubezpieczenia nie ma w tym przypadku żadnego znaczenia, choć przekłada się odpowiednio (a w zasadzie wartość odprowadzanych w tym czasie składek) na wysokość emerytury, obliczanej na tzw. nowych zasadach, określonych w art. 26 ustawy emerytalnej.
W okresie przejściowym
Dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., kończących wiek uprawniający do emerytury w latach 2009-2014, przewidziana jest emerytura w wysokości ustalanej na tzw. mieszanych zasadach, a więc częściowo po staremu i częściowo po nowemu, w odpowiednich proporcjach zmieniających się co roku na korzyść nowych reguł (patrz tabela).
Zasady te, przewidziane w art. 183 ustawy emerytalnej, nie dotyczą jednak ubezpieczonych, którzy pobrali (choćby nawet za jeden miesiąc) wypłatę wcześniejszej emerytury, przyznanej na podstawie art. 46 lub 50 ustawy emerytalnej. Ponadto emerytura mieszana przewidziana jest dla osób, które nie były członkami otwartego funduszu emerytalnego albo złożyły, za pośrednictwem ZUS, wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w ofe na dochody budżetu państwa.
Emerytura dla starszych ubezpieczonych…
Osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r., aby uzyskać prawo do powszechnej emerytury, muszą spełnić jednocześnie dwa warunki, tj.:
1) ukończyć wiek emerytalny, określony w art. 27 ust. 2 i 3 ustawy emerytalnej, wynoszący odpowiednio:
2) legitymować się okresem składkowym i nieskładkowym w wymiarze co najmniej:
chyba że emerytura przyznawana jest z urzędu zamiast pobieranej renty z tytułu niezdolności do pracy osobie, która osiągnęła wymieniony wcześniej wiek emerytalny oraz podlegała ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
Co prawda ustawodawca przewidział pewne złagodzenie przepisów w zakresie wymaganego stażu pracy, jednak z odpowiednim skutkiem finansowym, co zostało uregulowane w art. 28 i 54 ustawy emerytalnej. Otóż ubezpieczeni, urodzeni przed dniem 1 stycznia 1949 r., którzy ukończyli przewidziany dla nich powszechny wiek emerytalny, ale nie posiadają odpowiednio 20- lub 25-letniego stażu pracy, mogą uzyskać prawo do emerytury, jeżeli mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 15 lat dla kobiet i co najmniej 20 lat dla mężczyzn. W takim przypadku jednak ich świadczenie (gdyby okazało się zbyt niskie) nie podlega podwyższeniu do kwoty najniższej emerytury.
Przy ustalaniu prawa do emerytury oraz obliczaniu jej wysokości okresy nieskładkowe podlegają uwzględnieniu w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.
…na starych zasadach
Wysokość emerytury dla osób urodzonych przed 1 stycznia 1949 r., obliczana na starych zasadach, uzależniona jest od trzech podstawowych czynników, tj.: kwoty bazowej, obowiązującej w dacie powstania prawa do świadczenia, wysokości podstawy wymiaru emerytury oraz uwzględnionego okresu składkowego i nieskładkowego.
W świetle art. 53 ustawy emerytalnej wynosi bowiem:
oraz
Proporcje starej części emerytury do nowej w zależności od daty ukończenia wieku uprawniającego do tego świadczenia |
Podstawa starej emerytury
Podstawę wymiaru emerytury obliczanej na starych zasadach stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne lub na ubezpieczenie emerytalne, według przepisów prawa polskiego, z okresu:
Kwestię tę reguluje art. 15 ustawy emerytalnej, który jednocześnie precyzuje, iż:
Warto dodać, iż w przypadku gdy ubezpieczony nie potrafi wskazać, które lata przyjąć do ustalenia podstawy wymiaru emerytury, może we wniosku o to świadczenie, sporządzonym na druku ZUS Rp-1E, w pkt. II. 5. zaznaczyć, aby na podstawie przedłożonych dokumentów to organ rentowy wybrał dla niego wariant najkorzystniejszy.
W celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury ZUS:
1) oblicza sumę kwot podstaw wymiaru składek i pozostałych uwzględnianych kwot, w okresie każdego roku z wybranych lat kalendarzowych,
2) oblicza stosunek każdej z tych sum do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,
3) oblicza średnią arytmetyczną tych procentów, stanowiącą wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury, który podlega ograniczeniu do 250%,
4) mnoży przez ten (ograniczony) wskaźnik kwotę bazową.
Przy czym dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, podstawę wymiaru emerytury w świetle art. 21 ustawy emerytalnej stanowi:
Nowa emerytura
Osoby ubezpieczone urodzone po 31 grudnia 1948 r. nabywają prawo do powszechnej emerytury po spełnieniu jedynie kryterium wiekowego, określonego w art. 24 ust. 1a i 1b ustawy emerytalnej. Jest ono zróżnicowane w zależności od daty urodzenia danego ubezpieczonego i wynosi odpowiednio:
Należna tym ubezpieczonym emerytura, ustalana na tzw. nowych zasadach, stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi, w jakim ubezpieczony przechodzi na emeryturę.
Przy czym:
Kalkulator wieku emerytalnego znajduje się na stronie internetowej naszego Wydawnictwa: www.gofin.pl.
Także dla starszych ubezpieczonych
Emerytura na nowych zasadach może być również obliczona dla ubezpieczonych urodzonych przed 1 stycznia 1949 r. Będzie to jednak możliwe wyłącznie wówczas, gdy spełniają oni jednocześnie wszystkie warunki określone w art. 55 ustawy emerytalnej, tj.:
O obliczenie wysokości emerytury na nowych zasadach osoby te mogą wnioskować poprzez odpowiednie wypełnienie pkt II.6. wymienionego wcześniej formularza ZUS Rp-1E.
Wysokość wcześniejszej emerytury przyznanej w oparciu o art. 184 ustawy emerytalnej Tzw. nowe i mieszane zasady obliczania wysokości emerytury obowiązują ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r., nie tylko gdy nabywają oni prawo do powszechnej emerytury, ale także wówczas, gdy korzystają z wcześniejszych uprawnień emerytalnych z tytułu pracy w szczególnych warunkach w oparciu o art. 184 ustawy emerytalnej. O świadczenie to mogą ubiegać się ubezpieczeni, którzy na dzień 1 stycznia 1999 r. mają udokumentowany:
Dla uzyskania prawa do tej emerytury wystarczy, że ukończą odpowiednio 55 lat w przypadku kobiet lub 60 lat w przypadku mężczyzn oraz - gdy są członkami otwartego funduszu emerytalnego - złożą wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w ofe, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa. |
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.)
|