Emerytury i renty to świadczenia długoterminowe, często przysługujące do końca życia danego ubezpieczonego. Raz ustalona wysokość świadczenia w zasadzie nie ulega zmianie, chyba że zachodzą okoliczności uzasadniające przeliczenie emerytury lub renty, takie jak uzyskanie brakujących wcześniej dokumentów lub kontynuowanie działalności podlegającej ubezpieczeniom emerytalno-rentowym. Aby jednak w wyniku inflacji świadczenia nie traciły na wartości, ustawodawca zagwarantował ich coroczną waloryzację.
Wzrost świadczeń od 1 marca
Emerytury i renty podlegają zwiększeniu za sprawą waloryzacji przeprowadzanej co roku od dnia 1 marca. Polega ono na pomnożeniu kwoty świadczenia i podstawy jego wymiaru, w wysokości przysługującej ostatniego dnia lutego roku kalendarzowego, w którym przeprowadza się waloryzację, przez wskaźnik waloryzacji.
Kwestię tę reguluje art. 88 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zwanej ustawą emerytalną.
Waloryzacji podlegają emerytury i renty przyznane przed terminem waloryzacji.
Tegoroczny wskaźnik waloryzacji emerytur i rent wynosi 104,0%. Ogłosił go Minister Pracy i Polityki Społecznej komunikacie z dnia 13 lutego 2013 r. (Mon. Pol. poz. 78). Oznacza to, że z dniem 1 marca 2013 r. emerytury i renty oraz podstawy ich wymiaru ulegną zwiększeniu o 4%.
Co istotne, marcową waloryzacją zostaną objęte nie tylko emerytury i renty z FUS, ale także ich gwarantowane kwoty (patrz tabela). Ponadto od 1 marca ulegną zwiększeniu także inne świadczenia, jak np.:
a także
Rodzaj świadczenia |
Najniższa gwarantowana kwota świadczenia |
||||
w okresie |
kwota wzrostu |
||||
do 28 lutego 2013 r. |
od 1 marca 2013 r. |
||||
1 |
Emerytura |
799,18 zł |
831,15 zł |
31,97 zł |
|
2 |
Renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy |
799,18 zł |
831,15 zł |
31,97 zł |
|
3 |
Renta rodzinna |
799,18 zł |
831,15 zł |
31,97 zł |
|
4 |
Renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy |
613,38 zł |
637,92 zł |
24,54 zł |
|
5 |
Renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w związku z wypadkiem lub chorobą zawodową (120% kwoty świadczenia z poz. 2) |
959,02 zł |
997,38 zł |
38,36 zł |
|
6 |
Renta rodzinna wypadkowa (120% kwoty świadczenia z poz. 3) |
959,02 zł |
997,38 zł |
38,36 zł |
|
7 |
Renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z wypadkiem lub chorobą zawodową (120% kwoty świadczenia z poz. 4) |
736,06 zł |
765,50 zł |
29,44 zł |
|
8 |
Kwoty maksymalnego zmniejszenia |
||||
- emerytury i renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy |
528,00 zł |
549,12 zł |
21,12 zł |
||
- renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy |
396,03 zł |
411,87 zł |
15,84 zł |
||
- renty rodzinnej dla jednej osoby |
448,83 zł |
466,78 zł |
17,95 zł |
||
9 |
Renta socjalna przyznawana po raz pierwszy (84% kwoty świadczenia z poz. 2) |
671,31 zł |
698,17 zł |
26,86 zł |
|
10 |
Świadczenie przedemerytalne |
938,25 zł |
975,78 zł |
37,53 zł |
|
11 |
Gwarantowana kwota świadczenia przy zmniejszaniu jego wysokości z uwagi na przekroczenie dopuszczalnej kwoty przychodu |
469,12 zł |
487,88 zł |
18,76 zł |
|
12 |
Dodatki do świadczeń emerytalno-rentowych |
||||
- dodatek pielęgnacyjny, za tajne nauczanie |
195,67 zł |
203,50 zł |
7,83 zł |
||
dodatek dla sieroty zupełnej |
367,79 zł |
382,50 zł |
14,71 zł |
||
- dodatek kombatancki |
195,67 zł |
203,50 zł |
7,83 zł |
||
- świadczenie pieniężne dla żołnierzy zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianych w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach wydobywania rud uranu i batalionach budowlanych - w zależności od liczby pełnych miesięcy trwania pracy |
od |
od |
od |
||
9,81 zł |
10,20 zł |
0,39 zł |
|||
do |
do |
do |
|||
195,67 zł |
203,50 zł |
7,83 zł |
|||
- |
świadczenie pieniężne przysługujące osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i ZSRR - w zależności od liczby pełnych miesięcy trwania pracy |
od |
od |
od |
|
9,81 zł |
10,20 zł |
0,39 zł |
|||
do |
do |
do |
|||
195,67 zł |
203,50 zł |
7,83 zł |
Wyjątek od zasady
Mimo że ustawa emerytalna gwarantuje waloryzację przeprowadzaną w oparciu o procentowy wskaźnik waloryzacji, w ubiegłym roku incydentalnie została przeprowadzona waloryzacja kwotowa. Polegała ona na:
Stało się tak za sprawą ustawy z dnia 13 stycznia 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, zwanej dalej ustawą zmieniającą.
Na waloryzacji kwotowej zyskały osoby z niskimi świadczeniami, a więc ponad połowa emerytów i rencistów, prawie wszyscy otrzymujący zasiłki i świadczenia przedemerytalne, a także renciści socjalni i świadczeniobiorcy KRUS. Stało się to jednak kosztem pozostałych emerytów i rencistów, ze świadczeniami powyżej 1.480 zł, którym zagwarantowana kwota 71 zł nie zapewniła utrzymania realnej wartości świadczeń w stosunku do spadku siły nabywczej pieniądza, tak jak miałoby to miejsce przy zastosowaniu procentowego wskaźnika waloryzacji (104,8%).
Dlatego waloryzacja kwotowa wzbudziła sporo kontrowersji. Ostatecznie, na wniosek Prezydenta RP oraz Rzecznika Praw Obywatelskich, zajął się nią Trybunał Konstytucyjny, który wyrokiem z dnia 19 grudnia 2012 r. (sygn. akt K 9/12) uznał ją jednak za zgodną z Konstytucją RP.
Zwiększenie z urzędu
Aby nastąpiło ustawowe zwiększenie świadczenia, osoby uprawnione nie muszą występować z żadnym wnioskiem. Zmiana wysokości emerytur i rent w ramach waloryzacji następuje bowiem z urzędu. Natomiast w przypadku gdy wypłata świadczenia była wstrzymana, jego zwiększenie następuje po jej wznowieniu, z uwzględnieniem wszystkich kolejnych waloryzacji i waloryzacji dodatkowych, przypadających w okresie wstrzymania wypłaty.
Każdy świadczeniobiorca otrzyma w tej sprawie stosowną decyzję organu wypłacającego dane świadczenie. Jeśli nie będzie się zgadzał z jej treścią lub też z kwotą przyznanej mu w wyniku przeprowadzonej waloryzacji, ma prawo wnieść odwołanie, zgodnie z pouczeniem zawartym w spornej decyzji.
Co do zasady, decyzje organu rentowego wydawane są w dwóch papierowych egzemplarzach - jeden otrzymuje świadczeniobiorca, a drugi dołączany jest przez organ rentowy do akt sprawy. Jednakże zasada ta nie obowiązuje w odniesieniu do decyzji dotyczących waloryzacji świadczeń lub innych zmian wysokości świadczeń o charakterze powszechnym ustalanej z urzędu. W tych przypadkach, zgodnie z § 36 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 r. nr 237, poz. 1412), dane zawarte w decyzji przechowuje się w systemie teleinformatycznym organu rentowego.
Podobnie jak w ubiegłym roku decyzje dotyczące waloryzacji emerytur i rent sporządzone z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego mogą, zamiast podpisu, zawierać nadruk imienia i nazwiska wraz ze stanowiskiem służbowym osoby upoważnionej do ich wydania. O ile jednak poprzednio, podczas waloryzacji przeprowadzonej w 2012 r., pozwalał na to art. 11 ustawy zmieniającej, to obecnie, za sprawą ustawy z dnia 4 stycznia 2013 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. poz. 240) znalazło to swoje szczegółowe uregulowanie w ust. 2 dodanym do art. 93 ustawy emerytalnej.
Bez waloryzacji, ale z wyższą kwotą bazową
Waloryzacją objęte są emerytury i renty przyznane przed 1 marca, na wniosek zgłoszony najpóźniej w lutym, do których warunki zostały spełnione nie później niż w ostatnim dniu tego miesiąca. Jeśli więc prawo do świadczenia powstanie po upływie lutego danego roku, nie zostanie ono objęte podwyżką waloryzacyjną, nawet wówczas, gdy wniosek o emeryturę bądź rentę został zgłoszony przed 1 marca danego roku. W takim przypadku na podwyżkę waloryzacyjną emeryt lub rencista będzie musiał poczekać do przyszłego roku.
Warto dodać, iż w niektórych przypadkach brak waloryzacji może zostać "zrekompensowany" wzrostem kwoty bazowej, która służy do obliczania wysokości rent i emerytur przyznawanych na tzw. starych zasadach. O ile do końca lutego br. wynosiła ona 2.974,69 zł, od 1 marca wzrośnie do kwoty 3.080,84 zł (Komunikat Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 11 lutego 2013 r.; Mon. Pol. poz. 87).
Przykład 1 Pan Waldemar przeszedł na rentę z tytułu niezdolności do pracy w grudniu 2012 r. Wysokość przyznanego mu świadczenia wynosi 1.768,58 zł, a podstawa jego wymiaru - 2.536,24 zł. Z dniem 1 marca 2013 r., tj. za sprawą tegorocznej waloryzacji, obie te wartości ulegną zwiększeniu o 4%. Renta wyniesie 1.839,32 zł, a więc o 70,74 zł więcej, co wynika z wyliczenia: 1.768,58 zł x 104% = 1.839,32 zł, 1.839,32 zł - 1.768,58 zł = 70,74 zł. Natomiast podstawa jej wymiaru wzrośnie do kwoty 2.637,69 zł (tj. 2.536,24 zł x 104%).
Pani Katarzyna wystąpiła z wnioskiem o przyznanie emerytury w połowie lutego 2013 r. Ponieważ jednak obowiązujący ją wiek emerytalny ukończy w marcu 2013 r., świadczenie zostanie jej przyznane dopiero od tego miesiąca. Emerytury nie obejmie więc tegoroczna waloryzacja. Stosowne zwiększenie świadczenia oraz podstawy jego wymiaru nastąpi dopiero w 2014 r., wskaźnikiem obowiązującym od 1 marca 2014 r. Wysokość przysługującej pani Katarzynie emerytury zostanie ustalona na tzw. mieszanych zasadach, tj. w 80% na tzw. nowych zasadach i w 20% na tzw. starych zasadach. Do jej obliczenia zostanie przyjęta nowa, obowiązującą od 1 marca 2013 r. kwota bazowa. |
Od czego zależy wysokość wskaźnika waloryzacji? Wskaźnik waloryzacji emerytur i rent stanowi średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym, zwiększony o co najmniej 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym, gdzie:
|
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.)
Ustawa z dnia 13.01.2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 118)
|