Osoba zatrudniona na umowę o pracę podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, w tym ubezpieczeniu chorobowemu. W razie choroby lub macierzyństwa, albo konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem lub innym chorym członkiem rodziny, może zatem liczyć na wypłatę świadczeń chorobowych.
Gdy pracownik korzysta ze świadczeń chorobowych na przełomie roku kalendarzowego, jego pracodawca powinien zwrócić szczególną uwagę na kilka kwestii dotyczących prawa do świadczenia oraz jego wysokości. Chodzi tu m.in. o ustalenie:
Przełom roku kalendarzowego nie ma wpływu jedynie na sposób ustalania:
Najpierw wynagrodzenie chorobowe
Pracownikowi niezdolnemu do pracy z powodu choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, w pierwszej kolejności w danym roku kalendarzowym przysługuje wynagrodzenie chorobowe, finansowane ze środków pracodawcy. Jest ono wypłacane w oparciu o art. 92 Kodeksu pracy przez okres 33 lub - w przypadku pracownika, który ukończył 50. rok życia - 14 dni w ciągu roku kalendarzowego. Dopiero po ich wykorzystaniu, a więc odpowiednio od 34. lub 15. dnia choroby ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego na zasadach określonych w ustawie o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zwanej ustawą zasiłkową.
Co istotne, niższy, a więc 14-dniowy okres wypłaty wynagrodzenia chorobowego dotyczy niezdolności do pracy przypadającej po roku kalendarzowym, w którym ubezpieczony ukończył 50. rok życia.
Pracownik, który 50 lat ukończył w 2013 r., z dniem 1 stycznia 2014 r. przechodzi na 14-dniowy wymiar wynagrodzenia chorobowego.
Liczbę dni wykorzystanego już w danym roku kalendarzowym wynagrodzenia chorobowego ustala się poprzez zsumowanie poszczególnych okresów niezdolności do pracy, nawet jeśli między nimi występują przerwy i jeśli pracownik w danym roku kalendarzowym był zatrudniony u więcej niż jednego pracodawcy.
Przy czym uwzględnieniu podlegają zarówno okresy niezdolności do pracy, za które pracownik otrzymał to wynagrodzenie, jak i okresy, za które pracownik nie ma prawa do wynagrodzenia z przyczyn określonych w art. 14-17 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm.), zwanej dalej ustawą zasiłkową.
W przypadku gdy pracownik jest niezdolny do pracy na przełomie roku kalendarzowego, rodzaj należnego od 1 stycznia świadczenia uzależniony jest od tego, jakie świadczenie przysługiwało mu w dniu 31 grudnia. Uprawnionemu do wynagrodzenia chorobowego pracodawca powinien nadal wypłacać to świadczenie, w wymiarze liczonym od początku na poczet nowego roku. Jeżeli natomiast pracownik w ostatnim dniu danego roku korzystał z zasiłku chorobowego, od 1 stycznia nadal przysługuje mu zasiłek za cały okres nieprzerwanej niezdolności do pracy. Po choćby nawet jednodniowej przerwie w niezdolności do pracy pracownik nabywa prawo do wynagrodzenia chorobowego liczonego na poczet nowego roku kalendarzowego.
Płatnik zasiłków
Wynagrodzenie chorobowe jest wypłacane i finansowane wyłącznie przez zatrudniającego danego pracownika płatnika składek.
Natomiast prawo do zasiłków finansowanych z funduszu ZUS (ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego) oraz ich wysokość ustalają oraz świadczenia te wypłacają odpowiednio płatnicy składek na ubezpieczenie chorobowe, którzy zgłaszają do tego ubezpieczenia powyżej 20 osób lub ZUS (patrz ramka poniżej). Kwestie tę reguluje art. 61 ustawy zasiłkowej, który jednocześnie precyzuje, na jaki moment ustala się stan ubezpieczonych.
Otóż o tym, kto będzie płatnikiem zasiłków w danym roku kalendarzowym, decyduje liczba osób zgłoszonych do ubezpieczenia chorobowego odpowiednio:
Przy czym w liczbie ubezpieczonych uwzględnia się zarówno pracowników (w tym uczniów), jak i podlegające ubezpieczeniu chorobowemu osoby:
Nie bierze się natomiast pod uwagę osób przebywających na urlopach wychowawczych i bezpłatnych, a także podlegających ubezpieczeniu chorobowemu duchownych.
Co istotne, zmiana liczby ubezpieczonych po tej dacie/tym miesiącu nie ma znaczenia dla celów płatności zasiłków w danym roku kalendarzowym.
Jeśli pracodawca upoważniony do wypłaty zasiłków swoim pracownikom w danym roku (2013), stracił możliwość dokonywania takiej płatności w kolejnym roku (2014), powinien przekazać do ZUS płatność zasiłków za okres od 1 stycznia (2014 r.). I odwrotnie - nabycie nieposiadanych wcześniej uprawnień do realizacji świadczeń z ubezpieczenia chorobowego - skutkuje koniecznością ustalania uprawnień do tych świadczeń oraz ich wysokości, a także dokonywania ich wypłaty począwszy od 1 stycznia.
Przy czym, jeżeli oddział ZUS rozpoczął wypłatę zasiłku przed dniem 1 stycznia, kontynuuje tę wypłatę za nieprzerwany okres niezdolności do pracy w nowym roku kalendarzowym, nawet jeżeli od dnia 1 stycznia płatnik składek jest zobowiązany do wypłaty zasiłków swoim ubezpieczonym. Dopiero w przypadku powstania przerwy w niezdolności do pracy lub zmiany rodzaju pobieranego zasiłku po 1 stycznia, wypłaty kolejnego świadczenia (odpowiednio wynagrodzenia za czas choroby lub zasiłku) dokonuje płatnik składek.
Gwarantowana wysokość podstawy zasiłku
Należne ubezpieczonemu świadczenie chorobowe ma w pewnym zakresie zrekompensować utracone za okres absencji chorobowej wynagrodzenie (przychody). Obliczane jest jako odpowiedni dla danego rodzaju świadczenia procent podstawy wymiaru zasiłku. Tę natomiast w przypadku pracownika, co do zasady, stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone odpowiednio za okres 12 lub pełnych miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.
Ustala się ją na nowo jedynie w przypadku, gdy:
Przełom roku nie wymaga zatem ponownego ustalenia podstawy wymiaru należnego ubezpieczonemu świadczenia chorobowego, choć niekiedy trzeba ją podnieść do nowej, obowiązującej od 1 stycznia kwoty gwarantowanej. Zgodnie bowiem z art. 45 ustawy zasiłkowej, podstawa wymiaru zasiłku dla pracownika zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy, wraz ze składnikami, do których ubezpieczony zachowuje prawo w okresie pobierania zasiłku, nie może być niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę, po odliczeniu kwoty odpowiadającej 13,71% tego wynagrodzenia. Natomiast w przypadku pracownika w okresie jego pierwszego roku pracy ta gwarantowana podstawa wynosi 80% wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, po odliczeniu wymienionej wcześniej kwoty.
Dla pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy, obowiązujące w danym okresie kwoty minimalnego wynagrodzenia oraz gwarantowanej podstawy zasiłku ulegają odpowiednio zmniejszeniu, proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.
Ponieważ z dniem 1 stycznia 2014 r. wzrosło minimalne wynagrodzenie za pracę, które wynosi 1.680 zł lub - w pierwszym roku zatrudnienia - 1.344 zł, podwyższeniu uległa również najniższa podstawa wymiaru zasiłku (patrz tabela poniżej).
Dla pracownika chorującego na przełomie roku kalendarzowego, którego podstawa jest niższa od gwarantowanego minimum, oznacza to zwiększenie należnego świadczenia począwszy od 1 stycznia. Dotyczy to nie tylko wynagrodzenia i zasiłku chorobowego, ale także pozostałych świadczeń wypłacanych z ubezpieczenia chorobowego, tj. świadczenia rehabilitacyjnego oraz zasiłku macierzyńskiego i opiekuńczego. Co istotne, stosownego przeliczenia pracodawca (odpowiednio ZUS) powinien dokonać z urzędu.
Dla prawidłowego naliczenia wysokości należnego pracownikowi świadczenia chorobowego, istotne jest również dokładne ustalenie, kiedy upłynie mu rok pracy. Od następnego bowiem dnia obowiązywać go będzie wyższe minimum - zarówno płacowe, jak i świadczeniowe, nawet jeśli w tym czasie ubezpieczony będzie przebywał na świadczeniu chorobowym. I choć w tym przypadku podstawy wymiaru zasiłku nie ustala się na nowo, to należy ją podnieść do kwoty minimalnej, obowiązującej pracowników z dłuższym stażem pracy.
Zasiłek opiekuńczy z limitem
Zasiłek opiekuńczy przysługuje z tytułu konieczności sprawowania opieki nad dzieckiem lub innym chorym członkiem rodziny. Wypłacany jest za każdy dzień zwolnienia od wykonywania pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy. Świadczenie to nie może być jednak pobierane dłużej niż przez okres wskazany w art. 33 ustawy zasiłkowej, tj. odpowiednio 60 lub 14 dni w roku kalendarzowym.
Skoro liczba dni należnego zasiłku opiekuńczego została ustalona dla danego roku kalendarzowego, po jego zakończeniu, tj. od 1 stycznia kolejnego roku, liczona jest od nowa, nawet jeśli na dzień 31 grudnia ubezpieczony nie ma prawa do zasiłku opiekuńczego z uwagi na przekroczenie dopuszczalnego limitu.
Podmioty uprawnione do ustalania prawa do zasiłków i ich wysokości oraz do wypłaty tych świadczeń w 2014 r.:
Uwaga! Płatnikiem zasiłków dla osoby prowadzącej własną działalność pozarolniczą jest wyłącznie ZUS, nawet jeśli jest ona płatnikiem świadczeń z ubezpieczenia chorobowego dla swoich pracowników. |
50 lat ukończone |
Za dni niezdolności do pracy |
||||||||||||||||
w 2013 r. |
w 2014 r. |
||||||||||||||||
1 |
… |
14 |
15 |
… |
33 |
34 |
… |
1 |
… |
14 |
15 |
… |
33 |
34 |
… |
||
przed 2013 r. |
|||||||||||||||||
w 2013 r. |
|||||||||||||||||
w 2014 r. |
wynagrodzenie chorobowe | |
zasiłek chorobowy |
Rok |
Minimalne wynagrodzenie za pracę w pełnym wymiarze czasu pracy |
Minimalna podstawa wymiaru świadczeń chorobowych (po odjęciu kwoty 13,71%) |
||||
cały etat |
1/2 etatu |
3/4 etatu |
1/4 etatu |
|||
2013 |
w pierwszym roku zatrudnienia |
1.280,00 zł |
1.104,51 zł |
552,26 zł |
828,38 zł |
276,13 zł |
od drugiego roku zatrudnienia |
1.600,00 zł |
1.380,64 zł |
690,32 zł |
1.035,48 zł |
345,16 zł |
|
2014 |
w pierwszym roku zatrudnienia |
1.344,00 zł |
1.159,74 zł |
579,87 zł |
869,80 zł |
289,93 zł |
od drugiego roku zatrudnienia |
1.680,00 zł |
1.449,67 zł |
724,84 zł |
1.087,25 zł |
362,42 zł |
|