Macierzyński i rodzicielski w domu i na etacie

Sprawowanie funkcji rodzicielskich nie musi wiązać się z rezygnacją z życia zawodowego. Nie porzucając obowiązków rodzicielskich pracownik może nadal udzielać się w pracy, choć w mniejszym niż poprzednio wymiarze czasowym. Połączenie aktywności zawodowej z opieką nad dzieckiem jest jednak możliwe tylko na warunkach i w granicach określonych przez prawo pracy.

Niedługo rozpocznę dodatkowy urlop macierzyński. Mam możliwość dorobienia w czasie tego urlopu, ale w innym zakładzie pracy i na umowę zlecenie. Czy jest to dopuszczalne?

TAK. Przepisy Kodeksu pracy, określając warunki podejmowania pracy w czasie dodatkowego urlopu macierzyńskiego, odniosły się do pracy u dotychczasowego pracodawcy. W dotyczącej tej kwestii regulacji nie wykluczono jednak możliwości podjęcia pracy także w innym zakładzie.

Z art. 182¹ § 5 K.p. wynika jedynie, że pracownik może łączyć korzystanie z dodatkowego urlopu macierzyńskiego z wykonywaniem pracy u pracodawcy udzielającego tego urlopu. Wymiar pracy ograniczony jest do maksimum połowy etatu, a wspomniany urlop udzielany jest na pozostałą część etatu. Brzmienie przytoczonego przepisu nie pozwala stwierdzić, iż podejmowanie pracy u innego pracodawcy - w ramach umowy o pracę czy cywilnoprawnej - jest niedopuszczalne. Taki zakaz stałby w sprzeczności z generalną zasadą prawa pracy dotyczącą swobody wyboru pracodawcy (pracownika) i formy prawnej zatrudnienia. Ograniczenia tej reguły mogą wynikać z wyraźnego uregulowania ustawowego, którego brakuje w omawianej sprawie. Do takiej interpretacji 182¹ § 5 K.p. przychyla się także Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w odpowiedziach na pytania, opublikowanych na stronie Ministerstwa (www.mpips.gov.pl.; odnośnik: rodzicielski.gov.pl).

Nasza pracownica podjęła pracę na pół etatu, w trakcie dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Czy wymiar urlopu wypoczynkowego tej pracownicy (20 dni) należy ustalić proporcjonalnie do połowy etatu, w ramach którego będzie pracować? Według jakiego wymiaru dobowego (4 czy 8 godzin) należy udzielić jej bieżącego i zaległego urlopu wypoczynkowego?

Podjęcie pracy w trakcie dodatkowego urlopu macierzyńskiego czy rodzicielskiego nie powoduje zmiany "wyjściowego" wymiaru etatu, ustalonego w umowie o pracę. Pracownik zatrudniony w ramach pełnego etatu, który np. w czasie dodatkowego urlopu macierzyńskiego podjął pracę na 1/2 etatu, nadal jest pracownikiem pełnoetatowym. Można powiedzieć, że w takiej sytuacji pełny etat zostaje częściowo "zagospodarowany" przez podjęcie pracy, a częściowo przez dodatkowy urlop macierzyński (rodzicielski). Taką ocenę potwierdza brzmienie drugiej części 182¹ § 5 K.p., w której stanowi się, iż w sytuacji przewidzianej w tym przepisie, dodatkowego urlopu macierzyńskiego udziela się na pozostałą (a więc niezredukowaną) część wymiaru czasu pracy. W konsekwencji, wymiar urlopu wypoczynkowego pracownicy, o której mowa w pytaniu, nie podlega proporcjonalnej redukcji do wymiaru etatu. Ten bowiem pozostaje bez zmian.

Powyższe oznacza poważne następstwa dla pracodawcy, który udziela urlopu wypoczynkowego pracownikowi podejmującemu pracę w trakcie dodatkowego urlopu macierzyńskiego (rodzicielskiego). Wymiar urlopu wypoczynkowego wynosi bowiem nadal 20 lub 26 dni (a nie odpowiednio 10 lub 13 dni). Jednak udzielając tego urlopu pracodawca musi przestrzegać zasady udzielania urlopu w takim wymiarze godzinowym, w jakim pracownik miał świadczyć pracę w dniu, na który urlop udzielono (art. 154² § 1 K.p.). Pracodawca może więc "zdjąć" z puli urlopowej pracownika tylko tyle godzin urlopu, ile pracownik miał przepracować w dniu, na który go udzielono. W omawianym przypadku będą to tylko 4 godziny. Dopiero więc dwa dni urlopowego wypoczynku dadzą jeden dzień 8-godzinnego urlopu. Dotyczy to również urlopu zaległego, nie jest bowiem ważne, jaki był wymiar etatu pracownika w okresie, za który przysługuje prawo do urlopu. Istotny jest jedynie aktualny dobowy wymiar czasu pracy w dniu, na który urlop ma być udzielony.

Pracownica przebywająca na urlopie rodzicielskim złożyła wniosek o podjęcie pracy na pół etatu. Jednak na jej miejsce zatrudniłem inną osobę na zastępstwo. Czy mogę przyjąć pracownicę, która złożyła wniosek do pracy na innym, odpowiadającym jej kwalifikacjom stanowisku?

NIE. Prawo pracownika do podjęcia pracy w czasie urlopu rodzicielskiego na swoim dotychczasowym stanowisku pracy można wywnioskować z art. 182¹ § 6 K.p. Dotyczy on warunków podejmowania pracy w czasie dodatkowego urlopu macierzyńskiego i jest odpowiednio stosowany do podejmowania pracy w trakcie urlopu rodzicielskiego.

Zgodnie ze wskazaną regulacją, pracodawca może nie uwzględnić wniosku pracownika o podjęcie pracy w czasie dodatkowego urlopu macierzyńskiego, jeżeli jest to uzasadnione organizacją pracy lub rodzajem pracy wykonywanej przez pracownika. W omawianej sprawie szczególne znaczenie ma ostatnia przesłanka uprawniająca do odmowy uwzględnienia wniosku. Dotyczy ona rodzaju pracy wykonywanej przez pracownika. Wprowadzenie tej przesłanki wskazuje na to, że pracodawca rozpatruje wspomniany wniosek w odniesieniu do tego stanowiska, które pracownik zajmował przed rozpoczęciem dodatkowego urlopu macierzyńskiego (rodzicielskiego).

Zamierzam podjąć pracę na niepełnym etacie w czasie urlopu rodzicielskiego. Czy fakt, że przez część tego urlopu będę pracowała, spowoduje jego wydłużenie?

NIE. Wymiar czasu pracy, w ramach którego następuje podjęcie pracy w czasie dodatkowego urlopu macierzyńskiego (rodzicielskiego) nie ma wpływu na wymiar tych urlopów. Pozostają one bez zmian, bez względu na to, że częściowo są wykorzystywane na świadczenie pracy. Przykładowo, pracownica, która w czasie całego urlopu rodzicielskiego będzie pracowała na 1/2 etatu, wykorzysta 26 (a nie 13) tygodni tego urlopu.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 26.06.1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)